Przedsiębiorca nie musi być „przesyłowy”
W sporach dotyczących urządzeń przesyłowych co pewien czas zdarzają się sytuacje, w których właścicielem urządzenia jest przedsiębiorca, który nie prowadzi działalności przesyłowej. Urządzenia będące jego własnością mogą być wykorzystywane przez innego przedsiębiorcę, która włada nimi na podstawie umowy leasingu, dzierżawy albo użyczenia.
Powstaje wówczas pytanie, czy w ogóle możliwe jest ustanowienie służebności przesyłu. Kwestia ta została poddana niedawno analizie przez Sąd Najwyższy w postanowieniu wydanym 2 grudnia 2015 r. w sprawie IV CSK 144/15.
W tej sprawie właściciel domagał się ustanowienia służebności przesyłu na potrzeby eksploatacji linii telekomunikacyjnej. Jej właścicielem był jeden przedsiębiorca, faktycznie zaś sygnał przesyłał drugi przedsiębiorca, który z linii korzystał na podstawie umowy leasingu.
Sąd rejonowy oddalił wniosek uznając, iż przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń nie jest „przedsiębiorcą przesyłowym”, zatem ustanowienie służebności przesyłu jest prawnie niedopuszczalne. Podobnie uznał sąd okręgowy rozpoznając apelację.
Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną zakwestionował prawidłowość tych rozstrzygnięć dokonując wykładni zwrotu „przedsiębiorca”, którym posłużył się ustawodawca w przepisach art. 305(1) – art. 305(4) Kodeksu cywilnego.
Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności podkreślił, iż wykładnia dokonana przez sądy obu instancji godzi w standardy konstytucyjne, albowiem jej skutkiem było uniemożliwienie wykonania prawa podmiotowego w sytuacji, gdy wystąpiły wszystkie przesłanki ustawowe.
Podkreślił, iż nie ma podstaw dla zwężającej wykładni przepisów dotyczących służebności przesyłu przez przyjmowanie, że uprawnionym może być tylko taki przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej itp.:
Z przepisu wynika, że służebność można ustanowić na rzecz przedsiębiorcy, który prowadzi działalność przynajmniej w zakresie budowy takich urządzeń („zamierza wybudować”), przy czym z przepisu nie wynika, że po wybudowaniu on sam (będąc właścicielem urządzeń) ma zajmować się przesyłem (odprowadzeniem i doprowadzaniem płynów, pary, gazu, energii elektrycznej itp.) i że wyłączone jest udostępnianie przez niego takich urządzeń innym podmiotom do eksploatacji.
Podkreślił, iż dla urządzeń już wybudowanych ustawa wprowadza tylko jedno kryterium czyli własności urządzeń, nie ma zaś znaczenia kryterium prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej w zakresie przesyłu.
Właściciel urządzeń przesyłowych może prowadzić działalność gospodarczą inną, w tym polegająca również na odpłatnym ich udostępnianiu i w tym zakresie można mu przepisywać przymiotnik „przesyłowy”.
To bardzo ważne dla praktyki orzeczenie, w mojej ocenie trafne. Poglądu zaprezentowany przez Sąd Najwyższy oparty jest na mocnych podstawach tj. na brzmieniu przepisów Kodeksu cywilnego oraz regule interpretacyjnej, zgodnie z którą nie należy dokonywać wykładni przepisów w sposób prowadzący do uniemożliwienia realizacji praw podmiotowych.
A na deser zdjęcie z Ameryki Południowej, które nadesłał jeden z Czytelników bloga – prawdziwe wyzwanie dla rzeczoznawcy majątkowego 🙂
Witam. Panie Piotrze, czy jest możliwe ustanowienie służebności przesyłu dla dwóch podmiotów gospodarczych, tzn. zakład energetyczny i prywatna firma, która zajmuje się budową farm wiatrowych ? Służebność miałaby dotyczyć tego samego pasa .
Pani Barbaro,
jak najbardziej – pasy służebności przesyłu kilku urządzeń mogą się pokrywać.
Bardzo dziękuję za szybką odpowiedź, serdecznie pozdrawiam .
Panie Piotrze, mam następujące pytanie:
Na sąsiadującej z moją (mam prawo użytkowania wieczystego) działce deweloper buduje budynek wielorodzinny. Zwrócił się do mnie o zgodę na 1/ wejście na teren działki celem poprowadzenia linii kablowej w gruncie (odpłatność jednorazowo), oraz 2/ oświadczenie że w terminie do 180 dni od zakończenia prac ustanowimy nieodpłatną służebność przesyłu oraz 3/ że wyrażam zgodę na przeniesienie tych praw na przedsiębiorstwo przesyłowe jeśli nabędzie własność kabla. Czy taka konstrukcja jest prawidłowa i bezpieczna dla mnie? czy jako użytkownik wieczysty mogę ustanowić służebność? czy mogę żądać odrębnej odpłatności za służebność? czy jeśli zgodzę się odpłatnie „na kabel” (pkt 1) to jednocześnie muszę zgodzić się na pkt 2 i 3? nie bardzo to rozróżniam…
Z góry dziękuję za odpowiedź.
Opisana konstrukcja jest dopuszczalna – pierwsze oświadczenie to zgoda na cele budowlane i ona jest warunkiem dla zgodnego z prawem zajęcia nieruchomości i wybudowania linii kablowej. Wynagrodzenie z tego tytułu deweloper docelowo traktuje jako wynagrodzenie za służebność, dlatego ta ma być ustanowiona nieodpłatnie – to trzeba doprecyzować, bo tak można zrobić, chodzi tylko o wynegocjowanie już warunków docelowych trwałego zajęcia nieruchomości, a nie wyłącznie czasowego korzystania z niej w okresie budowy urządzenia.
Jeżeli chodzi o przeniesienie uprawnienia na przedsiębiorcę przesyłowego – odnośnie do zgody taka klauzula ma sens, jeżeli chodzi o służebność przesyłu, przechodzi ona z mocy prawa wraz z przeniesieniem własności urządzeń, zatem w tym zakresie Pańska zgoda nie ma znaczenia prawnego.
Witam,
a czy możliwe jest Pana zdaniem ustanowienie służebności przesyłu dla instalacji wewnętrznej przedsiębiorcy prowadzącej z jednej hali do drugiej przez grunt sąsiada, jeśli przedsiębiorstwo nie zajmuje się przesyłem?
Trudno odpowiedzieć nie znając wszystkich szczegółów sprawy – zasadniczo odpowiedziałbym, że jest możliwe ustanowienie służebności, jeżeli urządzenie jest własnością przedsiębiorcy, bo ustawa nie wymaga, by przedsiębiorca zajmował się przesyłem w ramach swojej działalności, a jedynie żeby był właścicielem urządzeń.
Panie Piotrze, nad moją działką „wiszą” przewody doprowadzające prąd do ulicznych lamp oświetleniowych, dowiedziałam się, że należą do Energa Oświetlenie sp. z o.o. Czy taka spółka jest przedsiębiorcą przesyłowym? Czy mogę wystąpić do niej o służebność przesyłu?
Szanowny Panie Piotrze,
Być może życie jest ciągle bogatsze niż wyobraźnia sędziów SN. Mały przykład: gmina wybudowała kiedyś odcinek kanalizacji sanitarnej przez działkę i do dziś pozostała jego właścicielem. Odcinek ten, podobnie jak całość kanalizacji w tej miejscowości użytkuje jednak spółka z o.o. świadcząca komercyjnie usługi wod- kan. Przeciwko gminie wniesiono wniosek o ustanowienie służebności przesyłu. Tylko czy Pana zdaniem gmina jest przedsiębiorcą przesyłowym w tym wypadku w świetle powołanego przez Pana orzeczenia ? Skoro na innej podstronie Pańskiego bloga wskazano, iż gmina może być uznana za przedsiębiorcę przesyłowego tylko w sytuacji, gdy wykorzystuje dane urządzenie przesyłowe m. in. jeżeli prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrywania wodę lub zbiorowego odbioru ścieków. W rozpatrywanej sytuacji, działalność taką prowadzi odrębna osoba prawna, a gmina – na skutek zaszłości historycznej – jest tylko właścicielem tego odcinka sieci, a nawiązując do komentowanego stanowiska SN – nie trudni się zawodowo budową czy udostępnianiem urządzeń przesyłowych.
Pozdrawiam
Panie Marcinie,
w mojej ocenie w takiej sytuacji nie jest możliwe ustanowienie służebności przesyłu na rzecz gminy, nie ma ona bowiem w tym układzie faktycznym cech przedsiębiorcy. Można na ten problem też spojrzeć odmiennie nawiązując do omawianego orzeczenia SN – jeżeli gmina wybudowała urządzenie a następnie oddała je w odpłatne korzystanie przedsiębiorcy (sp. z o.o.), wówczas prowadzenie działalności gospodarczej będzie polegało na odpłatnym udostępnianiu urządzeń przesyłowych. Jeżeli gmina po prostu wniosła urządzenia aportem do spółki, a sama jest głównym / jedynym udziałowcem, osobiście odmówiłbym ustanowienia służebności przesyłu.
Dzień dobry,
mam taką sytuację, że zgodziłem się na przejście kabla energetycznego przez moją działkę do zasilania myjni samochodowej. Ale z tego mi powiedział właściciel myjni to on jest właścicielem kabla, ale prąd dostarcza firma T.
Na czyją rzecz mam się domagać ustanowienia służebności – właściciela myjni , która wybudował myjnię i kabel czy dystrybutora prądu, która zaopatruje w energię ?
Panie Rafale,
służebność przesyłu można ustanowić wyłącznie na rzecz właściciela urządzenia, służebność gruntową zaś (tzw. instalacji koniecznej) na rzecz właściciela nieruchomości władnącej. W opisanym przez Pana stanie faktycznym w obu przypadkach jest to właściciel myjni. Ewentualna rozbieżność może sprowadzać się do tego, czy można ustanowić na jego rzecz służebność przesyłu – ja uważam że tak, bo nie ma ograniczeń co do zakresu działalności przedsiębiorcy (nie musi być to przedsiębiorca, którego przedmiotem działalności jest dystrybucja / przesył energii), aczkolwiek są też poglądy odmienne. Jeżeli przyjąć ów pogląd odmienny, wówczas należy ustanowić służebność tzw. instalacji koniecznej, na podstawie stosowanego analogicznie art. 145 K.c.
Dziękuję bardzo za odpowiedź !
Pozdrawiam
Dzień dobry Panu, chcę zapytać, czy w przypadku inwestycji deweloperskiej uprawnienie do jednorazowego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno przysługiwać deweloperowi czy przyszłym nabywcą?
Panie Michale,
wynagrodzenie należy się osobie będącej właścicielem urządzeń w dacie ograniczenia własności – jeżeli zatem służebność ustanawia deweloper na własnej nieruchomości, przed wyodrębnieniem pierwszego lokalu, jest to świadczenie należne jemu.
Panie Piotrze, nad moją działką „wiszą” przewody doprowadzające prąd do ulicznych lamp oświetleniowych, dowiedziałam się, że należą do Energa Oświetlenie sp. z o.o. Czy taka spółka jest przedsiębiorcą przesyłowym? Czy mogę wystąpić do niej o służebność przesyłu?
Pani Karolino,
dla urządzeń dystrybucyjnych stanowiących własność tej Spółki, w mojej ocenie, można ustanowić służebność przesyłu.
Bardzo dziękuję za odpowwiedź, jest Pan wielki!!!! Pozdrawiam i liczę wielu sukcesów.