Przeniesienie własności urządzeń a uprawnienia ze służebność przesyłu

Nierzadko w praktyce zdarzają się sytuacje, gdy przedsiębiorca posiada na nieruchomości kilka różnych urządzeń dystrybucyjnych lub przesyłowych – np. linie elektroenergetyczne średniego i niskiego napięcia oraz stację transformatorową. Często stosowaną praktyką jest w takiej sytuacji ustanawianie jednej służebności przesyłu dla kliku urządzeń. Jest to rozwiązanie szybsze i prostsze od ustanawiania kilku odrębnych służebności dla każdej z istniejących linii.

Co się jednak stanie z taką służebnością w przypadku przekazania jednego z urządzeń na rzecz innego przedsiębiorcy? W świetle art. 305(3) K.c. nie ma wątpliwości, że służebność przesyłu przechodzi na nabywcę urządzeń przesyłowych. Oczywistym jest jednak, że nabywca fragmentu sieci nie może „przejąć” całej służebności przesyłu. Czy więc służebność ulegnie podziałowi? A może prawo wygaśnie lub zmieni swą treść?

Problem ten rozważał niedawno Sąd Najwyższy w orzeczeniu wydanym 24 listopada 2016 r. pod sygnaturą akt II CSK 135/16. Orzeczenie znajdziesz w Bazie wiedzy. Sprawa toczyła się z wniosku nabywcy elementu sieci telekomunikacyjnej o wpisanie go do księgi wieczystej jako uprawnionego ze służebności przesyłu, ujawnionej dotąd na rzecz dotychczasowego właściciela całej sieci.

Jak ustaliły sądy powszechne, sieć multimedialna objęta służebnością składała się z sieci telefonicznej, internetowej oraz telewizyjnej, przy czym wnioskodawca nabył wyłącznie sieć internetową. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o wpis nabywcy jako uprawnionego ze służebności, a Sąd Okręgowy utrzymał to orzeczenie w mocy. Wyjaśnił, że wnioskodawca nie nabył tej samej sieci jakiej dotyczy służebność (a wyłącznie jej fragment), więc nie może zostać wpisany do księgi wieczystej jako nabywca tej służebności. W ocenie sądu wnioskodawca domagał się faktycznie podziału służebności na dwa podmioty uprawnione, co jednak jest wątpliwe pod względem prawnym, a ponadto takie żądanie nie zostało wprost wyrażone we wniosku.

Sąd Najwyższy uchylił orzeczenie Sądu Okręgowego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania. Wskazał, że nie można domniemywać, by przedsiębiorca domagał się podziału służebności, tym bardziej że podział służebności jest prawnie niedopuszczalny. W ocenie Sądu Najwyższego, sformułowanie wniosku wskazywało, że przedsiębiorca żąda prawa do współkorzystania z treści służebności przesyłu wpisanej na rzecz pierwotnego właściciela sieci.

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w razie przeniesienia własności części urządzeń, nabywca staje się właścicielem urządzeń stanowiących przedmiot transakcji, a gdyby nie było możliwe techniczne wyodrębnienie tego przedmiotu – współwłaścicielem całej sieci. Powyższe daje mu podstawę do żądania ujawnienia w dziale III księgi wieczystej uprawnienia do służebności przesyłu, obok wpisanego tam dotychczas prawa wyłącznego właściciela sieci multimedialnej i, w rezultacie, do współkorzystania z tej służebności.

Orzeczenie jest ważne, gdyż porusza rzadko analizowany przez sądy problem o dużym znaczeniu praktycznym. Można wnioskować na podstawie treści orzeczenia, że dopuszczalne jest obciążenie nieruchomości jedną służebnością na potrzeby kilku sieci przesyłowych. Takie rozwiązanie jest praktyczne i ułatwia proces ustanawiania służebności. Jak jednak widać na powyższym przykładzie, może to powodować problemy praktyczne w przypadku późniejszego obrotu poszczególnymi instalacjami.