Ustanowienie służebności a skarga negatoryjna
Sąd Najwyższy 6 lipca 2012 r. wydał ciekawe orzeczenie w sprawie V CSK 344/11, w którym odniósł się między innymi do wzajemnego stosunku powództwa o usunięcie urządzeń i wniosku o ustanowienie służebności przesyłu.
Sąd Rejonowy nakazał usunięcie z nieruchomości zainstalowanych urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Ustalił, że zgoda na ich wybudowanie została wyrażona przez syndyka, bez zgody sędziego komisarza (nieruchomość w czasie lokalizacji urządzeń była własnością przedsiębiorcy w upadłości). Na tej podstawie starosta zatwierdził projekt budowlany i wydał pozwolenie na budowę.
Powód dochodzący usunięcia urządzeń kupił nieruchomość na cele deweloperskie, a wybudowana sieć uniemożliwiała realizację tych planów.
Sąd Rejonowy nakazał usunięcie urządzeń z uwagi na brak prawa po stronie przedsiębiorcy przesyłowego do zajęcia nieruchomości na potrzeby lokalizacji sieci, stwierdzając jednocześnie, że samo pozwolenie na budowę tej sieci nie legalizuje.
Sąd Okręgowy zważył odmiennie i oddalił powództwo uznając, że dla legalnego charakteru inwestycji wystarczy zgoda syndyka oraz pozwolenie na budowę.
Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i nakazał mu ponowne rozpoznanie sprawy.
Sąd Najwyższy podkreślił, że w procesie o usunięcie urządzeń kluczową datą w zakresie ustalenia prawa własności i tytułu prawnego do zajęcia nieruchomości, jest rozpoczęcie inwestycji, nie zaś jej zakończenie, na której ustaleniu poprzestały sądy obu instancji.
Odniósł się również do koncepcji obligacji realnych wskazując, że została już kilka lat temu odrzucona w orzecznictwie. Ewentualne zatem użyczenie nieruchomości przez poprzednika nie wywiera skutków prawnych wobec kolejnego właściciela.
Na koniec Sąd Najwyższy stwierdził:
„Po ustawowym uregulowaniu służebności przesyłu przyznane zostało przedsiębiorcy przesyłowemu uprawnienie do żądania ustanowienia takiej służebności, jeżeli jest on zainteresowany utrzymaniem istniejącego stanu rzeczy. Należy w związku z tym wyjaśnić, czy pozwany inwestor wystąpił lub zamierza wystąpić z takim żądaniem.„
I to jest bardzo ważne zdanie.
Niedawno rozmawialiśmy w komentarzach na temat wpływu wniosku o ustanowienie służebności na proces o usunięcie urządzeń – czy należy postępowanie o usunięcie zawieszać, czy też nie.
Ustanowienie służebności przesyłu niewątpliwie może doprowadzić do legalizacji urządzeń wybudowanych bez podstawy prawnej, jednak w mojej ocenie w sytuacji gdy właściciel wystąpił już z powództwem o ich usunięcie, należy w pierwszej kolejności rozstrzygnąć o tym żądaniu.
Jeżeli powództwo o usunięcie (negatoryjne) zostanie oddalone np. z uwagi na potrzeby mieszkańców już przyłączonych do nielegalnie wybudowanej sieci, można przystąpić do ustanowienia służebności przesyłu.
Przyznanie pierwszeństwa wnioskowi o ustanowienie służebności, co, jak się wydaje, sugeruje Sąd Najwyższy doprowadzić może do sytuacji, w której roszczenie negatoryjne będzie czysto fasadowe, czego nie da się pogodzić z konstytucyjną zasadą ochrony własności i wyjaśniania wątpliwości na korzyść tego prawa.
Inaczej jest przy wniosku o zasiedzenie służebności, bo w tym postępowaniu stwierdzamy nabycie w przeszłości ograniczonego prawa rzeczowego, które prowadzi do oddalenia skargi negatoryjnej, zatem postępowanie o usunięcie trzeba zawiesić.
Jak zatem postępować w przypadku wniosku o ustanowienie służebności dla nielegalnie wybudowanej sieci – zawieszać postępowanie o usunięcie urządzeń, czy też nie? Zdania na pewno będą podzielone.
[…] ten temat w niedawnym wpisie opowiadając się przeciwko zawieszaniu procesu negatoryjnego z uwagi na postępowanie o […]
Panie Piotrze a jak jest w praktyce z tymi sprawami? Sądy w postępowanie o ustanowienie służebności przesyłu na czas postępowania negatoryjnego zawieszają? Pozdrawiam serdecznie!
Pani Ewo,
spotkałem się z rozbieżną praktyką sądów, zatem trudno mi generalizować, a spraw negatoryjnych jest coraz mniej, bo przegrana na zasadach współżycia społecznego, w tym na ochronie interesu odbiorców jest bardzo realna.
Witam, czy zna Pan może jakieś orzeczenia sądów w kwestii wniosku zakładu energetycznego o zawieszenie postępowania o usunięcie linii przesyłowych z uwagi na złożenie wniosku o ustanowienie służebności ?
Sytuacja wygląda tak, iż udało się nam uzyskać wyrok Sądu I instancji nakazujący zakładowi energetycznemu usunięcie linii z naszej działki. Pozwany po otrzymaniu wyroku wraz z uzasadnieniem złożył wniosek do sądu o ustanowienie służebności, a w sprawie o usunięcie linii apelację wraz z wnioskiem o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia kwestii służebności.
Nie wiem jak w tej sytuacji zachowa się sąd. Wg nas sprawa o ochronę własności powinna być uznana za sprawę główną i dopiero po jej prawomocnym rozstrzygnięciu sąd może rozpoznać wniosek o ustanowienie służebności.
Z góry dziękuje za jakąś podpowiedź.
Pani Krystyno,
to bardzo ciekawa kwestia, na którą są rozbieżne zapatrywania – w mojej ocenie pierwszeństwo należy przyznać roszczeniu negatoryjnemu, w przeciwnym razie dojdzie do sytuacji, gdy nielegalnie wzniesione urządzenie pozostanie na nieruchomości i jego stan prawny zostanie uregulowany poprzez ustanowienie służebności przesyłu, co doprowadzi do oddalenia najdalej idącego roszczenia negatoryjnego. Spotkałem jednak odmienne zapatrywania.
proszę o informację jakby spotkał się Pan w swojej praktyce z podobnym przypadkiem.. my tymczasem spróbujemy powalczyć z zakładem energetycznym.
witam
a co w przypadku gdy toczy sie postępowanie o służebnośc, a nagle właściciel nieruchomności zgłasza że wystąpił z wnioskiem negatoryjnym- czy w tym wypadku postępowanie o slużebnośc zostanie zawieszone??
pozdr.
nowak przemysław
Panie Przemku,
co do zasady Sąd Najwyższy wskazuje, że preferowanym sposobem rozstrzygania sporów odnośnie do posadowienia urządzeń przesyłowych jest ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu, zatem przyznaje priorytet temu postępowaniu i w mojej ocenie należałoby zawiesić postępowanie z powództwa negatoryjnego. Sąd w postępowaniu o ustanowienie służebności może stwierdzić, że uwzględnienie tego wniosku jest niezasadne, albowiem z uwagi na okoliczności danej sprawy należy przyznać prymat usunięciu linii. Dla przykładu właściciel może udowodnić, że linia jest nielegalna i silnie go ogranicza (np. przebieg w poprzek niewielkiej działki budowlanej).
Odnośnie pierwszeństwa zatem rozpoznałbym najpierw żądanie ustanowienia służebności, w razie jego oddalenia przystąpił do rozpoznania żądania negatoryjnego.
Szanowny Panie Piotrze!
Chiałbym „zapłodnić” Pana rozważania, zagadnieniem nieco odwrotnym
Zakład energetyczny po pięcioletniej batalii sądowej w dwóch instancjach, uzyskał służebność przesyłu na należących do mnie czterech działkach. Sąd pierwszej instancji ustalił dość ciekawe wynagrodzenie na poziomie niecałych 3,5 tys. zł miesięcznie ale niestety sąd drugiej instancji zmienił kwotę na jednorazowe wynagrodzenie w wysokości niecałych 32 tys. zł uzasadniając, iż mogę na przedmiotowych działkach zrobić sobie płatny parking (nota bene w odległości 200 metrów od nieruchomosci naliczyłem prawie 300 darmowych miejsc postojowych, więc jaki sens parkingu płatnego ale to sądu drugiej instancji nie interesowało).
Chciałbym teraz wystąpić z wnioskiem do sądu o zniesienie prawa przesyłu za wynagrodzeniem właśnie 32 tys. zł.
Nie wiem, czy dobrze pojmuję sens sprawy ale skoro za ustanowienie służebności przesyłu otrzymałem 32 tys. zł, to za usunięcie prawidłową kwotą chyba będzie również 32 tys. zł ???
Proszę o Pański komentarz.