10 rzeczy, które powinieneś wiedzieć o uchwale siódemkowej III CZP 50/17

Od wczoraj otrzymuję sporo zapytań dotyczących znaczenia uchwały wydanej przez Sąd Najwyższy w Składzie 7 Sędziów w sprawie III CZP 50/17. Treść uchwały znajdziecie tutaj, ja z kolei poniżej w kilku żołnierskich słowach przybliżę Wam jej znaczenie:

• Uchwała rozstrzyga problem prawny, który powstał na skutek zwrotu w orzecznictwie Sądu Najwyższego w maju 2016 r. W wydanych wówczas kilku orzeczeniach SN stwierdził, iż w przypadku urządzeń przesyłowych istniejących w dacie 7 stycznia 1991 r. na nieruchomościach należących do Skarbu Państwa, właściciele tych urządzeń nabyli służebność gruntową z mocy ustawy.
• Wcześniej takie poglądy się nie pojawiały, a spory dotyczyły problemu, czy w stosunku do nieruchomości Skarbu Państwa posiadanie służebności prowadzące do zasiedzenia rozpoczynało się dobrej czy w złej wierze. Przyjęcie dobrej wiary oznaczało nabycie służebności przez zasiedzenie najpóźniej z dniem 7 stycznia 2011 r.
• Konstrukcja służebności gruntowej powstałej z mocy ustawy wzbudziła spore kontrowersje, albowiem w prawie polskim nie było znane takie źródło powstania tej służebności. Wszyscy zgodnie przyjmowali, iż służebność może powstać na mocy: orzeczenia sądu, umowy stron, zasiedzenia oraz decyzji administracyjnej. Nikt przed 2016 r. nie znał służebności gruntowej powstającej z mocy ustawy (oczywiście z zastrzeżeniem służebności nabytej przez zasiedzenie, co jednak ma wyraźną podstawę prawną w art. 292 K.c.).
• Sądy powszechne, rozstrzygające sprawy indywidualne, nie były przekonane do nowej wykładni Sądu Najwyższego, która jednak została powtórzona w kilku kolejnych orzeczeniach. Ostatecznie Sąd Okręgowy w Toruniu wystąpił z pytaniem prawnym celem weryfikacji, czy nowa linia orzecznicza rzeczywiście jest prawidłowa.
• Po dłuższym czasie oczekiwania Sąd Najwyższy wydał uchwałę w Składzie 7 Sędziów, mocą której krytycznie odniósł się do idei służebności gruntowej z mocy ustawy, zaprzeczając jakoby taka powstała w związku z uwłaszczeniem przedsiębiorstw państwowych na urządzeniach przesyłowych.
  
• Uchwała dotyczy wyłącznie urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach stanowiących własność Skarbu Państwa. Nie dotyczy zatem nieruchomości osób prywatnych, na których istniała infrastruktura przesyłowa.
• Uchwała nie oznacza, iż od dziś wszystkie roszczenia właścicieli nieruchomości zostaną z automatu uznane za zasadne, a spór będzie dotyczył wyłącznie wynagrodzenia. Przedsiębiorcy przesyłowi będą mogli nadal dochodzić stwierdzenia nabycia służebności przesyłu albo podobnej służebności gruntowej przez zasiedzenie oraz zgłaszać zarzut nabycia tego prawa w sprawach zainicjowanych przez właścicieli nieruchomości.
• W sporach dotyczących urządzeń przesyłowych wybudowanych na nieruchomościach Skarbu Państwa przed 7 stycznia 1991 r. kluczowe znaczenie będzie miała dobra albo zła wiara w dacie rozpoczęcia posiadania.
• Jeżeli zostanie przyjęta dobra wiara, przedsiębiorca nabędzie służebność przesyłu przez zasiedzenie, z czym związane będzie oddalenie roszczeń właściciela nieruchomości zarówno o ustanowienie służebności przesyłu, jak i o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości.
• Jeżeli sąd rozpoznający sprawę ustali, iż posiadanie rozpoczęło się w złej wierze, roszczenia właściciela nieruchomości będą zasadne, a spór będzie dotyczył jedynie wysokości należnego wynagrodzenia.

Uchwała zatem rozstrzygnęła ważną kwestię, jednak nie oznacza, iż automatycznie wszystkie roszczenia będą przez sądy uwzględniane, co wydają się sugerować niektóre tytuły prasowe. Nadal funkcjonuje instytucja zasiedzenia służebności, która musi być brana pod uwagę przez obie strony przy ocenie szans powodzenia w indywidualnych sporach, w konkretnych uwarunkowaniach faktycznych.