Żądanie wykupu nieruchomości przerywa bieg zasiedzenia
Niedawno natrafiłem na ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie I CSK 693/17, które, co prawda, dotyczy nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, jednak odnosi się do problemu istotnego także dla urządzeń przesyłowych. Jest nim przerwanie biegu zasiedzenia prawa własności i odpowiednio prawa służebności przesyłu.
Skracając stan faktyczny do niezbędnego minimum – w czasach szczęśliwie minionych nieruchomość osób prywatnych została zabudowana obiektami kompleksu leczniczego. Postępowanie wywłaszczeniowe, wszczęte w 1975 r. i zawieszone w 1984 r., zostało ostatecznie umorzone w roku 2007.
Właścicielka nieruchomości w 2004 r. złożyła wniosek o zawezwanie do próby ugodowej Skarbu Państwa oraz Instytutu, w przedmiocie wykupu nieruchomości, w wykonaniu roszczenia przewidzianego przepisem art. 231 § 2 K.c. W uzasadnieniu podała, iż dochodzi roszczenia o wykup, albowiem nie jest możliwy fizyczny zwrot nieruchomości zabudowanej obiektem kompleksu leczniczego. Dwa lata później właścicielka wytoczyła jednak powództwo o wydanie nieruchomości.
Instytut złożył wniosek o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie i uzyskał korzystne dla siebie orzeczenie w tym przedmiocie. Sądy oceniły, iż zawezwanie do próby ugodowej w zakresie roszczenia o nakazanie wykupu nieruchomości nie stanowiło akcji zaczepnej i nie przerwało biegu zasiedzenia.
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną wniesioną przez właścicielkę nieruchomości między innymi z uwagi na wadliwą ocenę skutków prawnych wystąpienia z wnioskiem o zawarcie ugody w przedmiocie wykupu nieruchomości zajętej na potrzeby budynków kompleksu leczniczego.
W ocenie Sądu Najwyższego nie są już aktualne poglądy, które przerwanie biegu zasiedzenia ograniczały wyłącznie do czynności zmierzających do pozbawienia posiadania nieruchomości przez nieuprawnionego posiadacza i fizycznego odzyskania nieruchomości.
Sąd przypomniał, iż w uchwale wydanej w sprawie III CZP 124/10 przypisano skutek przerywający bieg zasiedzenia służebności przesyłu wnioskowi o jej ustanowienie, zatem czynności zmierzającej do usankcjonowania istniejącego na nieruchomości stanu faktycznego, nie zaś do wyzucia z posiadania przedsiębiorcy przesyłowego.
W ocenie Sądu, istotny jest cel zasiedzenia, czyli uporządkowanie długotrwałych stosunków prawnorzeczowych i zmobilizowanie właściciela do zajęcia się przedmiotem swojej własności – dlatego przerywa bieg zasiedzenia czynność zmierzająca do ustalenia prawa własności albo do nowego ukształtowania stosunków pomiędzy właścicielem a posiadaczem. Takie stanowisko zostało przedstawione w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego wydanych na przestrzeni ostatnich kilku lat.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym sprawę nie dostrzegł podstaw dla odmiennej oceny czynności właściciela nieruchomości występującego z roszczeniem o wykup nieruchomości. Takie żądanie pośrednio zawiera w sobie bowiem żądanie ustalenia, że występujący z roszczeniem jest właścicielem nieruchomości, który zmierza do odmiennego ukształtowania stanu prawnego nieruchomości zabudowanej obiektami należącymi do innej osoby.
W powyższym zakresie jako nieistotną Sąd ocenił okoliczność, iż właścicielka wystąpiła z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, a nie z powództwem, albowiem w piśmiennictwie i orzecznictwie dominuje stanowisko utożsamiające zasadniczo skutki złożenia przedmiotowego wniosku i wytoczenia powództwa. Istotnym argumentem wspierającym ten pogląd, jest także przerwanie biegu zasiedzenia na skutek wszczęcia mediacji, wykazującej istotne podobieństwo do postepowania pojednawczego.
Przedstawione stanowisko Sądu Najwyższego jest trafne i rzeczywiście zgodne z dominującym poglądem o przerwaniu biegu zasiedzenia na skutek złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. W powyższym zakresie trzeba poczynić jedno zastrzeżenie – jeżeli wniosek w sposób oczywisty nie zmierza do zawarcia ugody (np. jest to drugi wniosek w tym samym przedmiocie), przerwanie biegu zasiedzenia albo przedawnienia roszczenia nie nastąpi.
