Sieci na gruntach państwowych przekazane do Składu Siedmiu Sędziów

Dziś opublikowano uzasadnienie postanowienia wydanego w sprawie III CZP 100/16 w sprawie przekazania pytania prawnego Sądu Okręgowego w Toruniu do Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego.

Sąd Okręgowy zadał pytania:

„1) Czy uzyskanie na własność przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomościach należących wówczas do Skarbu Państwa, na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6) spowodowało uzyskanie przez to przedsiębiorstwo z mocy prawa – jako prawa związanego z własnością urządzeń, – służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającego te nieruchomości?

2) w przypadku udzielenia odpowiedzi negatywnej na powyższe pytanie, czy przedsiębiorstwo przesyłowe jako posiadacz służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, pozostawało w dobrej czy w złej wierze oraz w jakiej dacie rozpoczął się bieg terminu zasiedzenia tej służebności, na rzecz tego przedsiębiorstwa?”

Pytanie dotyczyło sprawy, w której ustanowiono służebność przesyłu na potrzeby linii elektroenergetycznej wybudowanej w 1974 r. na nieruchomości stanowiącej wówczas własność Skarbu Państwa. Sąd rejonowy ustanawiając służebność wskazał, iż w stosunku do tej nieruchomości nie było możliwe wydanie decyzji wywłaszczeniowej, z kolei zarzut zasiedzenia służebności nie może zostać uwzględniony z uwagi na zbyt krótki okres posiadania w złej wierze.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację przedsiębiorcy przesyłowego powziął wątpliwości i sformułował przytoczone wyżej pytania.

Sąd Najwyższy zważył w pierwszej kolejności, iż w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej zarówno właścicielem nieruchomości, jak i urządzeń przesyłowych było Państwo. Do czasu uchylenia tej zasady nie było potrzeby, ani możliwości przyznania przedsiębiorstwu przesyłowemu odrębnego uprawnienia do korzystania z nieruchomości państwowej.

Przypomniał, iż samo zniesienie zasady jednolitej własności państwowej nie spowodowało nabycia własności mienia, którymi zarządzały przedsiębiorstwa państwowe. Uwłaszczenie nastąpiło odnośnie do nieruchomości 5 grudnia 1990 r., a co do linii elektroenergetycznych 7 styczna 1991 r.

Następnie wskazał na pogląd zawarty w orzeczeniach wydanych w sprawach IV CSK 509/15 i IV CSK 510/15, zgodnie z którym uwłaszczenie przedsiębiorstw państwowych na majątku sieciowym jednocześnie skutkowało przekształceniem przysługującego im prawa do korzystania z nieruchomości państwowych w odrębne prawo podmiotowe, uprawniające do dalszego utrzymywania sieci na tych nieruchomościach.

W ocenie Sądu Najwyższego, w wyniku uwłaszczenia powstała na rzecz przedsiębiorstw państwowych służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu, która z uwagi na okoliczność, iż powstała z mocy prawa obliguje każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej do znoszenia istnienia urządzeń przesyłowych oraz działań konserwacyjnych i eksploatacyjnych wykonywanych przez ich właściciela.

Sąd Najwyższy przekazując sprawę do składu powiększonego wskazał, iż omówiony wyżej pogląd pozostaje w sprzeczności z dotychczasowym stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w licznych orzeczeniach odnośnie do możliwości zasiedzenia w takich okolicznościach służebności przesyłu albo podobnej służebności gruntowej.

Ta rozbieżność w orzecznictwie „w kwestii (…) niezwykle doniosłej z punktu widzenia właściwego wyważenia ochrony praw właścicieli nieruchomości oraz interesów przedsiębiorców przesyłowych” przesądza o potrzebie zaangażowania w jej rozstrzygnięcie powiększonego składu Sądu Najwyższego.

Na koniec Sąd Najwyższy podkreślił, iż ewentualna odpowiedź negatywna na pytanie pierwsze nie uzasadnia odpowiedzi na pytanie drugie, z uwagi na wadliwe sformułowanie problemów objętych tym pytaniem.

Uzasadnienie postanowienia o przekazaniu sprawy do składu powiększonego nie zawiera stanowiska odnośnie do meritum, należy zatem oczekiwać na rozprawę w Składzie Siedmiu Sędziów (sprawie nadano sygnaturę III CZP 50/17), którą oczywiście zrelacjonuję dla Was na żywo.