Postanowienie wstępne w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu

W toku jednego ze szkoleń zostałem zapytany o możliwość wydania przez sąd postanowienia wstępnego w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu. Takie pytanie zadaliście też w komentarzach w blogu. Warto zatem przyjrzeć się tej konstrukcji, która może zostać wykorzystana w sprawach, w których zgłoszono zarzut zasiedzenia służebności.

Zacznę od krótkiego wyjaśnienia, o czym mówimy.

Służebność przesyłu ustanawiana jest w postępowaniu nieprocesowym, wcześniej nazywanym niespornym, bo jego cele są szersze niż przyznanie racji jednej ze stron. Sąd w tym trybie działa częściej z urzędu, zobowiązany jest czuwać, by prawo np. służebności było ustanowione w sposób odpowiadający wymogom szczegółowym, jak też by interes obu stron był należycie zabezpieczony.

Proces rządzi się innymi prawami – tu sąd pełni rolę arbitra, obserwującego i oceniającego działania stron, które ponoszą skutki ewentualnych własnych zaniedbań. Przykładem jest proces o zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Różnicę można zobrazować na przykładzie dowodu z opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego – w procesie brak wniosku będzie prowadził do oddalenia powództwa, podczas gdy w postępowaniu nieprocesowym, sąd powinien co do zasady dopuścić dowód z urzędu.

20130921_154855_1

Odeszliśmy nieco od tematu, jednak nakreślenie różnicy między procesem i nieprocesem jest istotne dla zrozumienia czym jest postanowienie wstępne. Postępowanie nieprocesowe zostało bowiem uregulowane w sposób złożony – oprócz szczegółowych przepisów dedykowanych dla niego, stosuje się do tego postępowania odpowiednio przepisy o procesie. „Odpowiednio” oznacza z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania.

Takie właśnie odpowiednie stosowanie odnosi się do wyroków wstępnych, które zostały przewidziane jedynie dla trybu procesowego w art. 318 K.p.c. Są to szczególne orzeczenia, których zadaniem jest rozstrzygnąć o zasadzie, pozostawiając kwestię rozliczeń dalszemu procedowaniu. Odpowiednio stosowany art. 318 K.p.c. umożliwia wydanie postanowienia wstępnego także w nieprocesie.

Powyższe analizował Sąd Najwyższy np. uchwale wydanej w sprawie III CZP 17/07 oraz w postanowieniu wydanym w sprawie I CKN 169/98. Zwracam uwagę szczególnie na to ostatnie, bo dotyczy służebności drogi koniecznej, a przepisy o jej ustanawianiu stosuje się odpowiednio (jak widzisz prawnicy kochają to słowo:)) do ustanowienia służebności przesyłu.

Jakie są warunki dla wydania postanowienia wstępnego? Sporna musi być między stronami zarówno sama zasada, jak i wysokość roszczenia.

W postępowaniu o ustanowienie służebności będzie to przypadek, gdy przedsiębiorca zgłosi zarzut zasiedzenia służebności albo wskaże na inny tytuł prawny (np. decyzja administracyjna), który ustanowienie służebności czyni niekoniecznym.

Trzeba jednak pamiętać, że postanowienia wstępne mogą mieć charakter tylko pozytywny dla osoby występującej z wnioskiem, zatem mogą polegać wyłącznie na ustanowieniu służebności.

Jeżeli sąd dostrzega zasadność zasiedzenia, nie powinien wydawać postanowienia wstępnego, lecz wniosek oddalić, uprzednio oddalając także wnioski dowodowe. Problem w tym, że sądy tak nie procedują, bo to bardzo utrudnia ewentualną zmianę orzeczenia przez sąd drugiej instancji. Z uwagi na to sprawy, nawet z wiadomym od początku zasiedzeniem, są często prowadzone z pełną pompą.

Jeżeli masz własne doświadczenia z postanowieniami wstępnymi, podziel się proszę nimi w komentarzu do wpisu.

Piotr Zamroch

Specjalizuję się w prawnych aspektach budowy, konserwacji i remontów urządzeń przesyłowych każdego rodzaju, na etapach ich prawnej lokalizacji, pozyskiwania praw do nieruchomości w trybie dobrowolnym i przymusowym oraz określania wartości wynagrodzeń i odszkodowań związanych z ograniczeniem prawa własności.

Podobne artykuły
Konferencja Puls Biznesu

  1. Maciej pisze:

    Zgadza się, szczególnie jeśli chodzi o pełną pompę

  2. Dana pisze:

    Czyli rozumiem, że można zawnioskować w trakcie o wydanie postanowienia wstępnego w przypadku uznania przez sąd zasadności zasiedzenia? Czy nie ma tu miejsca na działanie na wniosek?

    • Piotr Zamroch pisze:

      Pani Dano,
      postanowienie wstępne można wydać tylko w celu uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności, zatem nie może stwierdzać zasiedzenia.

  3. Mariusz pisze:

    Witam,chciałem zapytać o zasady forum- czy jeśli mam jakieś pytanie to czy najpierw powinienem znaleść temat i w nim zadawać pytanie czy po prostu wpisywać pod najnowszym artykule?
    A pytanie mam odnśnie rury gazowej. Przez działkę przebiega gazociąg fi-100 tylko mam problem z ustaleniem jakiego on jest ciśnienia,a co za tym idzie chodzi o ustalenie strefy ochronnej i obliczenie kwoty służebności. Jest to główny ciąg więc prawdopodobnie będzie on średniego ciśnienia ,no ale nie mam pewności. W tej sytuacji wysłałem pismo do gazowni z zapytaniem lecz niestety żadnej odpowiedzi nie otrzymałem. Czy gazownia ma takie prawo,by mi nie odpowiedzieć? Czy istnieje jakaś inna możliwość uzyskania informacji o ciśnieniu i strefie. Dziękuje

  4. Dana pisze:

    Dobrze, czyli można zawnioskować o wydanie postanowienia wstępnego w sprawie uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przed powołaniem rzeczoznawcy?

  5. GRAZYNA pisze:

    Panie Piotrze,
    jeżeli można prosić – to tak naprawdę to jaka jest relacja instytucji służebności przesyłu do regulacji z art. 124b ustawy o gospodarce nieruchomościami(…..) za wyjątkiem, że jedna cywilna, a druga administracyjna? że jedna tylko na 6 miesięcy, a druga może być na czas nieokreślony
    Przecież 124b daje operatorowi wszystko co chce i potrzebuje, a ten chętnie po nią sięga. więc….?bardzo proszę o komentarz i z góry dziękuję

  6. Marek pisze:

    A może sądy powinny podejść do sprawy jak Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej sygn. akt I Ns 288/11 „w toku postępowania Sąd na podstawie art. 220 Kpc w zw. z art. 13 § 2 Kpc ograniczył rozprawę do rozstrzygnięcia podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, gdyż wobec niweczącego charakteru tego zarzutu wobec roszczenia wnioskodawców, rozstrzygnięcie w pierwszej kolejności
    tego zarzutu było w ocenie Sądu celowe w świetle zasad ekonomii procesowej. Wobec ograniczenia rozprawy do rozstrzygnięcia zarzutu zasiedzenia służebności na nieruchomości wnioskodawców, a więc rozstrzygnięcia istnienia roszczenia wnioskodawców co do samej zasady, Sąd pominął dalsze dowody na okoliczność wartości ewentualnego wynagrodzenia należnego wnioskodawcom za ustanowienie służebności przesyłu”.
    Z komentarza do art. 220 k.c. Pruś Piotr, Stefańska Ewa wynika, że „jeżeli pozwany wnosił o ograniczenia rozprawy na podstawie art. 220 k.p.c., lecz sąd nie widzi do tego podstaw, to powinien wniosek oddalić niezaskarżalnym postanowieniem”.

  7. Przemysław pisze:

    Panie Piotrze, proszę potwierdzić (lub zaprzeczyć) słuszność poniższego twierdzenia.
    Skoro służebność przesyłu dotycząca urządzenia, które dopiero ma powstać, m.in. zastępuje zgodę właściciela na wejście w teren nieruchomości, to, w przypadku gdy zostanie już uzgodniony przebieg urządzenia (i przebieg pasa służebności), sąd powinien uwzględnić wniosek o zabezpieczenie dotyczący możliwości wejścia w teren (rozpoczęcia prac) – w szczególności biorąc pod uwagę art 730(1) par. 2 w zw. z 13 par. 2 k.p.c.
    Z góry dziękuję.

    • Piotr Zamroch pisze:

      Panie Przemku,
      zadał mi Pan pytanie, na które nie potrafię jednoznacznie odpowiedzieć. Zabezpieczenie wniosku o ustanowienie służebności intuicyjnie nie wydaje mi się prawidłowym rozwiązaniem, z uwagi na przewidziany przepisem art. 731 K.p.c. zakaz udzielania zabezpieczeń zmierzających do zaspokojenia roszczenia – jeżeli będzie zgoda na wejście w teren i posadowienie urządzeń, to nie mamy do czynienia z utrwaleniem stanu majątku drugiej strony celem wykonania późniejszego postanowienia, lecz de facto kreujemy stan, który powinien wystąpić już po uprawomocnieniu się postanowienia.
      Wyjątki od wskazane zasady przewiduje art. 755 K.p.c., który mówi m.in. o unormowaniu praw i obowiązków stron na czas postępowania. W mojej ocenie co do zasady zostało to pomyślane dla innych sytuacji (np. kontakty rodzica z dzieckiem), jednak żaden przepis o zabezpieczeniu nie ogranicza możliwości domagania się zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa rzeczowego. W moim odczuciu takie zabezpieczenie nie jest prawidłowe, dla nie wykluczałbym argumentacji odmiennej, sam zresztą znam 2 takie przypadki, gdzie sądy postąpiły dokładnie tak jak Pan pisze.
      Niezależnie od tego można rozważyć 2 rozwiązania alternatywne – wydanie przez sąd postanowienia wstępnego, gdzie zostanie ustanowiona służebność, a w dalszym toku postępowania zostanie ustalone wynagrodzenie, jak też udzielenie zgody przez właściciela w zwykłej formie pisemnej (oświadczenie) z jednoczesnym zaznaczeniem, iż strony ustanowią odpłatną służebność przed sądem. Oczywiście wszystko zależy od stosunków na linii właściciel – przedsiębiorca.

  8. Piotr pisze:

    Panie Piotrze – prosiłbym o odpowiedź, jak powinienem postąpić w przypadku jaki mam na swojej posesji.
    Otóż na zakupionej przeze mnie działce (tak dla jasności – prostokąt) znajduje się słup energetyczny przy samej granicy oraz linia energetyczna – izolowany czarny przewód który „biegnie” równolegle do granicy działki. Kiedy wystąpiłem o przyłącze otrzymałem oświadczenie, które mam podpisać a które zawiera następującą treść cytuję:
    „Po zapoznaniu się z zakresem robót wyrażam zgodę dla …(operatora) na wejście z robotami budowlanymi na teren ww. nieruchomości na czas realizacji robót polegających na: Wykonaniu na mojej działce przyłącza kablowo-pomiarowego, zlokalizowanego w miejscu pokazanym na załączonym planie w m. …(miejscowość i nr działki).
    W związku z tym wyrażam zgodę na założenie i przeprowadzenie na nieruchomości
    przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej, wymienionych powyżej,
    a także dojścia i dojazdu do nich oraz na ustanowienie na rzecz …(operatora), służebności przesyłu lub prawa użytkowania, w trybie aktu notarialnego, na czas nieoznaczony.”

    Moje wątpliwości budzi to czy podpisując takie oświadczenie – ustalam służebność od słupa energetycznego do „skrzynki” która będzie znajdowała się na granicy działki (ok. 7m od słupa) czy może w tym momencie nieświadomie przyczyniam się do jakiś nieznanych mi bliżej działań które mogą być wykonywane w związku z tym, że tak jak napisałem wyżej, równolegle do granicy mojej działki (ale właśnie na mojej działce) przebiega linia napowietrzna.
    Czy w tej sytuacji nie otwieram drogi do działań na zasadzie „róbta co chceta” dla energetyki w związku z tą linią?
    Pytając wcześniej o możliwość przesunięcia słupa poza teren mojej działki – energetyka nie udzieliła mi konkretnej odpowiedzi, sugerując że musiałbym to wykonać na własny koszt. A kiedy zapytałem już bardzo konkretnie – nie otrzymałem żadnej odpowiedzi…

    Jak w moim przypadku postąpić – tak żebym kiedyś przysłowiowo nie żałował podpisanego oświadczenia, chyba że wszystko jest ok i służebność ta jest tylko na odcinek od słupa do skrzynki (a poza tym czy też nie ustanawiam jakieś służebność co do samego słupa).
    A poza tym czy do takiego oświadczenia o służebności mogę dołączyć jeszcze swoją adnotację, że jeżeli kiedykolwiek miałaby nastąpić przebudowa czy remont linii domagam się jej przesunięcia na granicę działki czy poza nią – co fizycznie jest możliwe.

    Będę wdzięczny za Pana komentarz – z góry dziękuję.

    • Piotr Zamroch pisze:

      Panie Piotrze,
      jeżeli chodzi o zapisy umowy przyłączeniowej, w mojej ocenie, w obecnym brzmieniu nie są dla Pana niekorzystne, jakkolwiek mogłyby być bardziej precyzyjne. W tym celu można wyraźnie podkreślić, iż ustanowienie służebności odnosi się wyłącznie do urządzeń wybudowanych na podstawie niniejszej umowy i nie dotyczy urządzeń na niej już istniejących.
      Jeżeli chodzi o zakres aktywności pracowników przedsiębiorcy na Pana nieruchomości, do aktu notarialnego ustanawiającego służebność powinna być załączona mapa, która przedstawi przebieg urządzeń, w treści zaś powinna znaleźć się adnotacja odnośnie szerokości strefy eksploatacji, gdzie mogą być prowadzone prace.
      Odnośnie oświadczeń na przyszłość w przedmiocie ewentualnego przesunięcia linii – to zbyt ogólna deklaracja, by miała istotne znaczenie prawne, poza tym przedsiębiorca nie zgodzi na zapis blankietowej zgodzie na przebudowę albo usunięcie urządzeń w przyszłości – każdorazowo wymaga to rozważenia okoliczności sprawy.

  9. Małgorzata pisze:

    Panie Piotrze
    1. Zamierzam wystąpić przeciwko PE z roszczeniem o bezumowne użytkowanie ii z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu. Wezwałam najpierw PE do pozasądowego ustanowienia takiej służebności wraz żądaniem zapłaty stosownego odszkodowania. PE odpowiedział ze nie zapłaci bo nabył już służebność gruntową nieodpłatnie , która odpowiada służebności przesyłu przez zasiedzenie związku z tym nie ma podstaw do występowanie o ustanowienie służebności przesyłu.
    Zatem przyjmując zarzut zasiedzenia PE za słuszny (linia wybudowana na początku lat 60), nie narażę się na oddalenie wniosku o ustanowienie służebności i ustalenie kwoty odszkodowania na przyszłość ?
    Według mnie PE wskazując na zarzut zasiedzenia służebności tylko potwierdza słuszność ustanowienia służebności przesyłu, a skoro taka służebność powstanie to należy się również od PE stosowne odszkodowanie.
    2. W przypadku oddalenia wniosku o ustanowienie słuzebności z jakim kosztami mam się liczyć
    czy będzie to 40 zł opłaty sądowej i 200 zł ewentualnych kosztów adwokackich 240 zł czy wyższe ?

    • Piotr Zamroch pisze:

      Pani Małgorzato,
      jeżeli przedsiębiorca nabył służebność przez zasiedzenie, wniosek zostanie oddalony, podobnie jako powództwo o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Zasiedzenie następuje nieodpłatnie i niweczy roszczenia właściciela nieruchomości.
      Postępowanie o ustanowienie służebności przesyłu to przede wszystkim koszty biegłych (od ok. 3-4 tys. do ok 8 tys. zł, w zależności od liczny biegłych i zakresu zleconych prac, konieczności dojazdów itp.). Opłata od wniosku to 40 zł, dla pełnomocnika przeciwnika w razie przegranej 240 zł. Jak Pani widzi, ewentualne koszty to przede wszystkim biegli. Jeżeli są dowody na to, że linia pochodzi z lat 60. doradzałbym konsultację z prawnikiem i okazanie mu dokumentów, bo istnieje wysokie ryzyko przegranej.

      • Małgorzata pisze:

        Panie Piotrze,
        Dziękuję za szybką odpowiedź.
        To że linia 110 KV pochodzi z lat 60 ( w latach 80 już na pewno istniała) jest na razie twierdzeniem PE, a zarzut zasiedzenia jest prawdopodobny, gdyż przez cały czas linia „wisi” nad moją działką
        Czy zatem można cofnąć wniosek o ustanowienie służebności po udokumentowanym zarzucie zasiedzenia ze strony PE akceptując stratę 40 + 240 zł, ale jeszcze przed powołaniem biegłych tak aby nie ponosić zbędnych kosztów powołania biegłych ( przeglądając Pańskie wypowiedzi, wydaje mi się że Pan tak radził ).
        A w przypadku pozwu o bezumowne korzystanie czy jest możliwe pozwanie PE o jeden tzw. okres miesięczny,a nawet jego część np.100 zł aby ograniczyć koszty tak samo jak w przypadku wniosku w przypadku gdy zarzut zasiedzenia okaże się udowodniony

        • Piotr Zamroch pisze:

          Pani Małgorzato,
          nie mogę sugerować, co powinniście Państwo robić w swoich sprawach – sugerowałbym kontakt z prawnikiem, szczególnie po złożeniu do akt dokumentów dotyczących daty wybudowania i eksploatacji linii przesyłowej. Jeżeli dokumenty będą dotyczyły tej linii, która jest na Pani nieruchomości (trzeba to sprawdzić) i rzeczywiście będzie pochodziła z lat 60. XX w. trzeba się zastanowić, co robić dalej. Prawdę mówiąc, sąd nie powinien wówczas powoływać biegłych, lecz oddalić te wnioski dowodowe. Może zatem Pani wnioskować o wydanie postanowienia wstępnego ustanawiającego służebność, albo przeciwnie – jeżeli sąd uważa, że jest zasiedzenie, to niech oddali wnioski dowodowe i oddali wniosek w całości bez narażania Pani na bezsensowne, kilkutysięczne koszty. Powtarzam jednak, że ciężar dowodu przesłanek zasiedzenia spoczywa na przedsiębiorcy, zatem nie podejmowałbym decyzji przed złożeniem do akt sprawy dokumentów dotyczących linii.

  10. Beata pisze:

    Witam, mam taki problem, na początku wniosłam wniosek o ustanowienie służebności przesyłu i odszkodowanie za bezumowne korzystanie, ale na pierwszej rozprawie wniosłam o przesunięcie linii ze środka działki do jednej z granic, wniosek ten na kolejnych rozprawach popierałam, Sąd wyznaczył biegłego, który wskazał wielkości ograniczeń linii, następnie biegłego do odszkodowania, a na ostatniej rozprawie gdy wnosiłam jak dotychczas, zamurowało mnie powiedział mi, że nie mogę żądać przesunięcia, bo działamy w nieprocesie a przesunięcie to proces, ale mnie najbardziej na tym przesunięciu linii zależy bo chce stawiać dom, a to działka budowlana. Co teraz mam zrobić? Bardzo proszę o odpoiwedź

    • Piotr Zamroch pisze:

      Pani Beato,
      co do zasady sąd ma rację, żądanie przesunięcie linii to roszczenie negatoryjne dochodzone w procesie, wniosek o ustanowienie służebności zmierza do usankcjonowania stanu istniejącego.

  11. Katarzyna pisze:

    Panie Mecenasie, czy sąd może oddalić wniosek wnioskodawcy o wydanie postanowienia/orzeczenia wstępnego w trybie art.318 kpc w sprawie o przymusowe ustanowienie służebności przesyłu. Czy przysługują mi środki zaskarżenia takiego postanowienia. Czy składając w ogóle wniosek o orzeczenie wstępne wnioskodawca powinien uchwycić momentum sprawy, czy można to zrobić w każdej chwili ( w końcu to wnioskodawca ryzykuje oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przez sąd przy niskiej jakości zebranego materiału dowodowego). Czy w przypadku oddalenia wniosku o wydanie orzeczenia wstępnego można ponownie wrócić z tym wnioskiem w dalszej części postępowania?

    • Piotr Zamroch pisze:

      Pani Katarzyno,
      postanowienie wstępne to orzeczenie wyłącznie pozytywne, czyli przesądzające zasadność wniosku – jeżeli sąd nie widzi podstaw dla jego wydania, co do zasady nie oddala wniosku o wydanie postanowienia wstępnego, po prostu takiego rozstrzygnięcia nie podejmuje. Jeżeli sąd zdecyduje się jednak oddalić taki wniosek, wówczas może swoje postanowienie jeszcze zmienić i później wydać postanowienie wstępne, stosownie do zmienionych okoliczności.

Napisz komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *